19 september

Overgangsrecht verhoogde schenkingsvrijstelling eigen woning: Stop de waanzin!

Het overgangsrecht bij de structurele verruiming van de schenkingsvrijstelling voor de eigen woning vanaf 2017, is een sterk staaltje van complexiteit. Edwin Heithuis spreekt van een wangedrocht, een tombola en een niet uitvoerbare regeling die tot volstrekte willekeur leidt. De hoogleraar heeft dan ook een duidelijke boodschap voor politiek Den Haag: Stop de waanzin en keer vanuit de basisgedachte terug naar de eenvoud.

Vanaf 2017 keert de verhoogde schenkingsvrijstelling van € 100.000 voor de eigen woning terug. Ditmaal niet tijdelijk zoals in 2013 en 2014, maar structureel met als kleine kanttekening dat hierover in 2020 een evaluatie zal plaatsvinden.

Overgangsrecht

De terugkeer van deze schenkingsvrijstelling gaat gepaard met overgangsrecht. In een brief aan de vaste commissie voor Financiën van 30 juni 2016 betoogt staatssecretaris Wiebes dat, door de vormgeving van het overgangsrecht – in combinatie met de tijdelijke verhoogde vrijstelling in 2013 en 2014 –, eenieder de mogelijkheid krijgt of heeft gehad om vrij van schenkbelasting te schenken tot € 100.000 voor de eigen woning. Dit valt echter te bezien, getuige de aanleiding voor deze brief: de situatie van een belastingplichtige die niet voldoet aan de voorwaarden van het overgangsrecht, doordat in 2013 gebruik is gemaakt van de toen geldende algemene hoge vrijstelling van € 24.676 in plaats van de toen eveneens geldende tijdelijk verhoogde schenkingsvrijstelling voor de eigen woning van € 100.000. Deze laatste optie was voor de betreffende belastingplichtige namelijk door omstandigheden niet mogelijk. Vanaf volgend jaar heeft deze belastingplichtige niet de mogelijkheid om de schenking uit 2013 aan te vullen tot € 100.000.

Hoofdbrekens

Over de rechtvaardigheid van het overgangsrecht valt te discussiëren, maar de regeling is ook nog eens dermate complex dat deze menig belastingadviseur inmiddels heel wat hoofdbrekens heeft gekost, laat staan dat de regeling nog te begrijpen is voor de ‘gewone’ belastingplichtige. Bovendien zijn sommige mensen door de vormgeving van het overgangsrecht genoodzaakt om in 2016 nog in actie te komen, omdat zij anders in 2017 de vrijstelling niet meer volledig kunnen benutten. Anderen zien de verhoogde vrijstelling helemaal aan hun neus voorbijgaan.

Complexiteit en willekeur

Illustratief voor de complexiteit en willekeur van het overgangsrecht zijn bijvoorbeeld de gevallen vóór 2010. Wie vóór dat jaar de toenmalige algemene verhoogde vrijstelling al heeft toegepast en dit niet heeft aangevuld in de jaren 2010 tot en met 2016, kan vanaf 2017 slechts een beroep doen op een verhoogde vrijstelling tot maximaal € 27.567 (uiteraard mits de leeftijdsgrens van 40 jaar inmiddels niet is bereikt). De maximaal te benutten vrijstelling komt daarmee uit op € 50.327 (€ 22.760 jaar 2009 + € 27.567 jaar 2017). Een schamele helft van de € 100.000, waarvoor men anders in aanmerking had kunnen komen.

Men kan daarom in 2016 de verhoogde vrijstelling maar beter aanvullen met maximaal € 27.570. Want dan kan men namelijk in 2017 of 2018 deze vrijstelling vervolgens weer aanvullen met maximaal € 46.984. Hiermee behaalt men net niet de maximale € 100.000 aan schenkingsvrijstelling voor de eigen woning, maar wel een totaliteit van € 97.314 aan verhoogde belastingvrije schenkingen (€ 22.760 jaar 2009 + € 27.570 jaar 2016 + € 46.984 jaar 2017/2018).

Achter het net vissen ook diegenen die in de jaren 2010 tot en met 2014 al gebruik hebben gemaakt van een verhoogde schenkingsvrijstelling en deze niet hebben aangevuld tot € 100.000, ergens tussen oktober 2013 tot en met 2014. Een aanvulling tot € 100.000 belastingvrij voor de eigen woning vanaf 2017 is voor hen niet weggelegd.

Absurditeit

Dit overgangsrecht leidt tot absurde situaties met volstrekt willekeurige uitkomsten, aldus Heithuis (hoogleraar fiscale economie en fiscaal recht aan de Universiteit van Amsterdam respectievelijk Open Universiteit en verbonden aan BDO). “Dit is een wangedrocht van een regeling die ook nog eens volstrekt onuitvoerbaar gaat worden. Het is een tombola, een loterij, of je vanaf volgend jaar wel of niet mag aanvullen tot € 100.000 belastingvrij voor de eigen woning. Dat zijn pure toevalstreffers. Aanvulling is namelijk afhankelijk van het feit of men in het verleden al heeft geschonken en op welke vrijstelling men toen een beroep heeft gedaan of, nog gekker, had kunnen doen. Dat men toen helemaal niet kon vermoeden dat er vanaf 2017 een structurele verhoogde schenkingsvrijstelling voor de eigen woning zou gelden waarop men had kunnen anticiperen, is een typisch geval van jammer, maar helaas.”

Eenvoud

Het overgangsrecht doet volgens Heithuis geen recht aan de basisgedachte achter deze schenkingsvrijstelling, namelijk: de mogelijkheid om ‘once in a lifetime’ gebruik te maken van een schenkingsvrijstelling van € 100.000 voor de eigen woning. Hij pleit dan ook voor een sterke vereenvoudiging van het overgangsrecht: “een regeling waarbij iedereen die in het verleden al heeft geschonken – ongeacht welke vrijstelling men toen heeft benut – vanaf 2017 zijn schenkingen belastingvrij mag aanvullen tot € 100.000 voor de eigen woning. Natuurlijk zal zo’n meer algemene eenvoudige regeling duurder voor de Nederlandse staat uitpakken dan de huidige kruideniersregeling, maar mag een rechtvaardiger regeling ook een beetje geld kosten?”

Bron: Tax Live